ΠΩΣ ΜΑΣ ΩΦΕΛΕΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ;
Την τελευταία δεκαετία, παρατηρείται ραγδαία αύξηση του ερευνητικού ενδιαφέροντος πάνω στους τομείς της μουσικής εκπαίδευσης υπό το πρίσμα της γνωσιακής επιστήμης. Αυτό σημαίνει ότι κλάδοι όπως η νευροεπιστήμη, η γνωστική ψυχολογία, τεχνητή νοημοσύνη και γλωσσολογία προσπαθούν να ερμηνεύσουν και να χαρτογραφήσουν τους μηχανισμούς με τους οποίους μαθαίνουμε και παίζουμε μουσική. Αυτό, μεταξύ άλλων, οφείλεται στη σύνθετη φύση της, καθώς και τη συνεργασία πολλών διαφορετικών τμημάτων του εγκεφάλου εμπλέκοντας όραση, ακοή, κίνηση και επεξεργασία σύνθετων πληροφοριών. Έτσι, η μουσική εκπαίδευση αρχίζει και συγκεντρώνει πάνω της βλέμματα από τον ακαδημαϊκό χώρο, ως ένα μέσο που μπορεί να προσεγγίσει με τον πιο άμεσο τρόπο τον ανθρώπινο νου.
Τι ακριβώς εξασκεί ένας μουσικός παίζοντας;
Η ενασχόληση με τη μουσική είναι μια μακρόχρονη διαδικασία που απαιτεί την εξάσκηση και την καλλιέργεια πολλών δεξιοτήτων. Είναι σύνηθες να τονίζεται η άρρηκτη σχέση της μουσικής με τα μαθηματικά και τη γλώσσα, καθώς η συγγένεια τους βρίσκεται σε βαθύ δομικό επίπεδο. Σύγχρονες θεωρίες (Generative Theory: Lerdall & Jackendoff) μελετούν δομές της μουσικής σε σχέση με το συντακτικό της γλώσσας, ενώ μαθηματικά μοντέλα προσπαθούν να αναπτύξουν μουσικά συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (Coinvent, ΑΠΘ). Σκιαγραφώντας τις διεργασίες που πρέπει να φέρει εις πέρας ένας μουσικός, μπορούν να αναφερθούν τα εξής:
| Διεργασία | Αρμόδιο Κέντρο | Περιγραφή |
| Πεντάγραμμο | Οπτικός Φλοιός | Ανάγνωση από καρτεσιανό σύστημα |
| Κινήσεις | Κινητικός Φλοιός | Με χρονική και χωρική ακρίβεια |
| Ακουστική Αντίληψη | Ακουστικός Φλοιός | Τονικό ύψος, χροιά, διάρκεια |
| Τυφλή Εκτέλεση | Οπίσθιος ΒρεγματικόςΛοβός | Χωρική αντίληψη & μνήμη (spatial memory) |
| Απομνημόνευση | Εργασιακή, Βραχυπρόθεσμη, Μακροπρόθεσμη μνήμη | Νοτών (οπτικά), ήχων (ακουστικά), κινήσεων (κινητικά) |
| Ύπαρξη «εσωτεριού αυτιού» | Συνδυασμός | Ακουστικές εικόνες |
H εμπλοκή των αντίστοιχων κέντρων του εγκεφάλου και η ανάγκη που προκύπτει να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, καθιστούν την εκτέλεση μουσικής ως μια από τις διεργασίες που απαιτούν την ταυτόχρονη καλλιέργεια και προσφέρουν βελτίωση σχεδόν όλων των ικανοτήτων του ατόμου.
Ποιά είναι τα οφέλη της ενασχόλησης με ένα μουσικό όργανο;
Τα οφέλη της ενασχόλησης με τη μουσική δεν σταματούν, όπως είναι φυσικό, στη διανοητική εξέλιξη. Πολλοί θα συμφωνήσουν ότι τα σημαντικότερα αφορούν στη συναισθηματική και κοινωνική διάπλαση του ατόμου. Η αρχετυπική σχέση του ανθρώπου με τη μουσική, αποδεικνύει ότι η τελευταία ήταν παρούσα και απαραίτητη σε κάθε στάδιο της εξέλιξης και ανάπτυξης του.
Σε μια προσπάθεια σκιαγράφησης των σπουδαιότερων, μπορούν να αναφερθούν τα παρακάτω:
Είναι δύσκολο να μάθει κανείς μουσική;
Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου σίγουρα δεν είναι μια διαδικασία που γίνεται άμεσα, χωρίς σχέδιο, αφιερώνοντας λίγα λεπτά την εβδομάδα. Κατά συνέπεια, καλό είναι να μην πραγματοποιείται στο περιβάλλον του σπιτιού αλλά σε αναγνωρισμένα Ωδεία ή Μουσικές Σχολές όπου εποπτεύονται από το ΥΠ.ΠΟ.Α. Αυτό είναι ύψιστης σημασίας διότι εκτός από την πρακτική ενασχόληση με το όργανο, η διδασκαλία απαιτεί έμφαση από εξειδικευμένο προσωπικό και σε άλλα εβδομαδιαία μαθήματα όπως:
| Συναισθηματικά | Κοινωνικά |
|
|
Τέλος, η ύπαρξη οργανωμένου μουσικού περιβάλλοντος ευνοεί την κοινωνικοποίηση, τη συνεργασία, την ευγενή άμιλλα και κατ’ επέκταση την πιο αποδοτική μάθηση.
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας, πρέπει να αναφερθεί ότι η μουσική, εκτός από τα πολλαπλά οφέλη που έχει στον ψυχισμό και την ανάπτυξη του ατόμου, αποτελεί θεμέλιο λίθο στην εκπαίδευση, καθώς είναι μια πολυδιάστατη ενασχόληση που εμπλέκει και “γυμνάζει” όλες τις δεξιότητες μας. Αυτός είναι ο λόγος που τοποθετείται στην κορυφή των ερευνών στους τομείς των γνωσιακών επιστημών και ίσως επιδεικνύει την ανάγκη για τη μόνιμη και σοβαρή ένταξη στο σύστημα της δημόσιας παιδείας & εκπαίδευσης στη χώρα μας.
Βιβλιογραφία
- Pat Vaughan Tremmel. (2010). Neuroscience of Music – How Music Enhances Learning Through Neuroplasticity. Northwestern University [link]
- Zatorre, Robert. (2003). The Cognitive Neuroscience in Music [doi]
- Fontes R, Ribeiro J, Gupta DS. (2016). Time Perception Mechanisms at Central Nervous System [link]
Βασίλης Μπουτόπουλος
Μουσικολόγος ΑΠΘ, Διευθυντής Ωδείου ΣΕΙΡΙΟΣ
